نقش تحریم های آمریکا در شرایط مالی امروز ایران - مجله دور زمین

ایران در ادامه نوشت: در یک سو کسانی هستند که اعتقاد دارند تنها با تکیه بر توان و داشته های داخل می توان تمام موانع و سد ها را شکست و در سوی دیگر کسانی قرار دارند که معتقدند درکنار اهمیت بالای منابع و توان داخل، تعامل با اقتصاد دنیا و نبود محدودیت های شدید نقش همسنگی دارد و در واقع در روبروه با اقتصاد دنیای است که داشته های داخلی به کارآیی حدبیشتری می رسد.

به همین دلیل و منبعث از این تفکر، بعضی پرداخت یارانه را چاره اصلی رفع مسائل معیشتی مردم می دانند، ولی درمقابل عده ای دیگر معتقدند که اگر اقتصادی بدون محدودیت و شکوفا داشته باشیم و اقتصاد قادر باشد به منابع خود دسترسی داشته باشد، دیگر هیچ احتیاجی به یارانه و اعانه به مردم نیست و رفاه مردم بهبود می یابد. در همین زمینه در مصاحبه با سه کارشناس ارشد اقتصادی این موضوع را به بحث گذاشتیم که در قالب یادداشت تنظیم شده است.

نگاه منصفانه به ریشه مسائل

یحیی آل اسحاق وزیر اسبق بازرگانی نوشت: در اینکه شرایط معیشتی مردم بخصوص اقشار متوسط به پایین مناسب نیست و این طبقات تحت فشار هستند، هیچ شکی وجود ندارد. چرا که این طبقات که حدود 60 میلیون نفر از جمعیت کشور را تشکیل می دهند درآمدهایشان کمتر از هزینه های آنهاست و با هم همخوانی ندارد. بر همین اساس به طور معمول بالاترین نرخ تورم نیز در گروه مواد غذایی و خوراکی وجود دارد؛ بنابراین باید به گونه ای به مردم یاری کرد که این دوران را پشت سر بگذارند. اما روشی که برای این موضوع به کار می گیریم اهمیت بسیار زیادی دارد چرا که ضمن کارآیی روش ها و طرح های ارائه شده باید امکان اجرا نیز داشته باشد.

به همین دلیل مجلس طرحی برای پرداخت یارانه کالا های اساسی به تصویب رساند که براساس آن دولت باید به 60 میلیون نفر به صورت ماهانه یارانه پرداخت می کرد. این درحالی است که اجرای چنین طرحی علاوه بر منابع اقتصادی به در دسترس بودن و تأمین کالا نیز احتیاجمند است. چراکه حتی اگر منابع اقتصادی مورد احتیاج این طرح هم تأمین می شد، به دلیل افزایش قدرت خرید مردم و رشد تقاضا برای خرید کالا، آثار تورمی به همراه داشت.

بدین ترتیب درمجموع طرح یارانه کالا های اساسی از هر دو جنبه مشکل داشت یعنی نه منابع اقتصادی مورد احتیاج برای آن پیش بینی شده بود و نه برای تأمین مناسب کالا و دسترس بودن آن از طرق مختلف مانند واردات، فراوری داخل، ذخیره سازی، نظام توزیع و... فکری شده بود. این درحالی است که هم اکنون تأمین کالا نیز به دلایل مختلفی با مشکل روبرو است؛ حدود 8 میلیون تن کالا در گمرکات منتظر ترخیص است و در داخل نیز با احتکار و موارد مشابه روبه رو هستیم.

حال درخصوص اینکه ریشه این مسائل کجاست؟ واقعیت این است که اقتصاد ایران تحت فشار های خارجی قرار گرفته است و هر فرد واقع بینی این موضوع را تأیید می نماید. درواقع ترامپ در دوره ریاست جمهوری خود تمام توان خود را برای فشار به ایران به کار بست. اما اینکه مسائل داخلی نیز در بروز و وجود این مسائل نقش ندارد هم منصفانه نیست. درواقع می توان گفت که 30 درصد از مسائل اقتصادی ناشی از تحریم و 70 درصد ناشی از کاستی های داخلی است که در این کاستی ها تنها دولت مقصر نیست بلکه مجلس، روابط داخلی نهادها، فعالان اقتصادی و مردم نقش و سهم دارند. در مجموع می توان گفت که مسائل فعلی اقتصاد ایران تحت تأثیر عوامل مختلف خارجی و داخلی و در طول سالیان متمادی به وجود آمده است و مقصر دانستن یکی از این عوامل منصفانه نیست.

یارانه در آینده شرایط را بدتر می نماید

مرتضی عزتی عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس نوشت: اساساً از نگاه اقتصادی، معیشت و رفاه مردم به وسیله رونق و رشد فراوری بهبود می یابد. اگر نرخ رشد اقتصادی بالا باشد، همه مردم و اقشار مختلف از آن منتفع می شوند؛ بنابراین راه حل درست برای بهبود شرایط معیشتی مردم این است که اقداماتی را در دستور کار قرار دهیم که فضا برای رشد فراوری مهیا گردد. این اقدامات طیف گسترده ای را از نحوه تدوین سیاست خارجی، سیاست داخلی، فضای کسب و کار، جذب سرمایه گذاری خارجی و داخلی و... دربرمی گیرد. درواقع برای بهبود فراوری، باید علاوه بر اصلاح شرایط داخلی با اقتصاد دنیای نیز تعامل داشته باشیم.

در این جهت پرداخت یارانه نقدی برای یاری به معیشت مردم به عنوان یکی از راه حل هایی که در چنین شرایطی مطرح می گردد؛ تنها یک التیام موقت به همراه دارد و آثار آن بلندمدت نخواهد بود. علاوه بر این پرداخت یارانه نقدی به مردم باعث می گردد تا بخشی از منابعی که باید برای رونق فراوری به این بخش راهنمایی گردد به بخش مصرف سوق پیدا کند. در این زمینه اغلب کشور هایی که در برهه هایی از تاریخ فکر می کردند با پرداخت یارانه نقدی می توان به بهبود معیشت مردم یاری کرد پس از چند سال متوجه شدند که یارانه راه حلی منطقی نیست و بر همین اساس بیشتر این کشور ها تجربه موفقی در این زمینه نداشتند.

هرچند ممکن است که مردم به یارانه نگاه کوتاه مدت داشته باشند و تصور نمایند که حداقل در شرایط سخت فعلی می تواند به آن ها یاری کند، اما واقعیت این است که یارانه درسال های بعد شرایط را به مراتب بدتر می نماید و باعث می گردد تا معیشت و وضع اقتصادی مردم با فشار بیشتری روبرو گردد.

ویروس خطرناک تحریم

مجیدرضا حریری عضو اتاق بازرگانی ایران نوشت: اقتصاد ایران از یک بیماری طولانی رنج می برد. این اقتصاد از اوایل دهه 50 شمسی به نفت آلوده شد و همیشه با تورم های دو رقمی و نرخ رشد پایین روبرو بوده است به طوری که رشد اقتصادی 80 درصدی پایدار یکی از آرزو های دیرینه برنامه ریزان بوده است. بدین ترتیب اقتصاد ایران در ذات خود عیب دارد و آنالیز عملکرد مدیران اقتصادی در پنج دهه اخیر نیز نشان می دهد که نحوه مدیریت آن ها بر اقتصاد تفاوت های زیادی با هم نداشته است.

همانگونه که در روزنامه های 50 سال پیش دغدغه افزایش قیمت کالا وجود داشت، همچنان این موضوع یکی از دغدغه هاست.

حال در کنار مسائل ساختاری، اقتصاد ایران در سال های اخیر تحت تأثیر تحریم نیز قرار گرفته است و تأثیر آن نیز بسیار قابل توجه است. برای مثال وقتی ویروسی وارد بدن فردی که بیماری زمینه ای دارد، گردد به مراتب آثار مخرب بیشتری نسبت به افراد عادی دارد. فردی که 40 سال با دیابت و فشارخون زندگی نموده است، اگر به ویروش کرونا مبتلا و فوت کند، پزشکان عامل مرگ او را کرونا اعلام می نمایند.

هرچند بدون شک عامل اصلی مسائل فعلی تحریم ها و محدودیت های ناشی از آن است، اما بعضی از سوء مدیریت ها در رفع کردن آثار تحریم و پیش بینی آن نیز باعث شده است تا در سال هایی که کشور با تحریم ها روبرو است، آثار تحریم تشدید گردد. در این زمینه نهاد دولت از دوره های قبل تا به امروز، با وجودی که احتمال اعمال یا تشدید تحریم ها از قبل وجود داشت، اقدامات لازم را در قالب سناریو های مختلف پیش بینی و اجرایی ننموده اند.

همیشه چند ماه قبل از اعمال تحریم ها، مسئولان خارجی از آن خبر می دهند، اما مسئولان به جای آماده سازی ساختار های اقتصاد، اعتقاد داشتند که این تحریم ها تأثیری ندارد یا ترامپ اگر رئیس جمهور امریکا گردد، کاری نمی تواند انجام دهد؛ بنابراین می توان گفت که نداشتن سناریو های مختلف پیش از اعمال و تشدید تحریم ها مهمترین سوء مدیریتی است که وجود داشته است. دراین میان علاوه بر دولت، مجلسی که با تصویب طرح های خود باعث افزایش نرخ تورم می گردد و قوه قضائیه در تشدید آثار تحریم مقصرند، شرایطی که عامل اصلی آن تحریم هاست.

حال اگر بتوان در قالب عدد و رقم سهم مواد گفته شده را محاسبه و برآورد کرد، می توان گفت که سهم میشیگان، آریزونا و پاستور در شرایط فعلی چقدر است. این در حالی است که اگر تحریم نبود، تمام مسائل ساختاری اقتصاد ایران همچنان پشت درآمد های نفتی پنهان می ماند، اما در نحوه اداره اقتصاد تفاوت زیادی میان سال هایی که درآمد ارزی کشور بیش از 120 میلیارد دلار بود با اکنون که چند میلیارد دلار شده است، وجود ندارد.