کشف سکه تقلیدی متاخر از مسکوکات اسکندر در کاوش های باستان شناسی شرق ایران - مجله دور زمین

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، محمد اسماعیل اسماعیلی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و سرپرست هیئت کاوش باستان شناسی شهر تون خراسان جنوبی، با اشاره به بدست آمدن سکه ای از دوره هلنی های باختر در ترانشه لایه نگاری سال گذشته ارگ تون، از اتمام انجام مطالعات آزمایشگاهی توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی -تاریخی به سرپرستی پرستو نعیمی اطلاع داد.

او با بیان اینکه نتیجه اولیه مطالعه آزمایشگاهی صورت گرفته توسط این پژوهشکده نشان از استفاده از آلیاژ ترکیبی با درصد بالای برنج و فلزات دیگر دارد، توضیح داد : با توجه به اهمیت این تک یافته، مطالعه دقیق پیرامون آن توسط احسان شواربی، متخصص سکه دانشگاه وین انجام گرفت.

• چنین سکه ای چگونه به تون قدیم راه یافته

احسان شواربی از مؤسسۀ سکه شناسی دانشگاه وین و متخصص سکه، درباره این سکه به خبرنگار (richt.ir) گفت: در فصل اول کاوش ارگ تون (شهر فردوس در جنوب خراسان)، یک سکۀ طلایی رنگ از لایه ای آشفته، منتسب به اوایل دوران اسلامی و اواخر ساسانی، به دست آمد.

او اضافه نمود :نقش رو و پشت این سکه در نگاه نخست یادآور سکه های تقلیدی اقوام کِلتی (سِلتی) از مسکوکات یونانی و سک ههای اوایل دورۀ جمهوری روم است ولی چنین سکه ای چگونه به تون قدیم راه یافته پرسش مطرح است.

به گفته این کارشناس، از نظر گونه شناسی نقوش این سکه مشابه گونه های رایج مسکوکات زرین اسکندر مقدونی است که از حدود سال 330 پیش از میلاد در ضرابخانه های متعددی در سراسر امپراتوری اسکندر از توراس در تراکیه (شمالغرب دریای سیاه) تا کورِنِه در لیبی و از کُرینت در پلُپُنِز (یونان) تا شوش در خوزستان ضرب میشدهاند.

این متخصص سکه با بیان اینکه سکه های زرین اسکندر تابع واحد استاتِر و کسرهای آن با معیار وزنیِ آتنی بوده اضافه نمود : این واحد از زمان اسکندر به عنوان معیارِ مسکوکات طلا در سراسر قلمرو او معین شد.

اوبا بیان اینکه بر روی این سکه، چهرۀ نیمرخ راست ایزدبانوی آتنا با کلاه کُرینتی نقش شده گفت: بر پشت سکه، تصویر ایستادۀ نیکه (تجسم پیروزی در اساطیر یونانی)، حامل تاج گل در دست راست و نشان استولیس در دست چپ، به چشم میخورد.

این پژوهشگر توضیح داد :نخستین نکتۀ جالب توجه آن است که کتیبۀ معمولِ پشت این سکه ها که حاوی نام اسکندر بوده در این سکۀ نویافته غایب است.

• کیفیت بسیار ضعیف و طراحی ناشیانه سکه

او با اشاره به این نکته که بر حاشیۀ پشت سکه، یک ردیف نقطه چین به عنوان کادر تصویر دیده می گردد که برای سکه های اسکندر نامتعارف است اضافه نمود: از سوی دیگر، کیفیت نقش سکه بسیار ضعیف و طراحی آن ناشیانه به نظر میرسد و همین مسائل پیش از هرچیز سبب تردید در اصالت این سکه میشوند.

پژوهشگر مؤسسۀ سکه شناسی دانشگاه وین اضافه نمود:با وجود آنکه رنگ سطح این سکه مشابه طلاست، بر اساس آزمایش تجزیۀ عنصری جنس این سکه آلیاژی از مس و روی (برنج) معین شده و این در حالیست که اسکندر و جانشینانش هرگز سکۀ برنجی ضرب نکرده اند و نقش سکۀ مورد نظر منحصر به مسکوکات زرین است.

وی با بیان اینکه باید توجه داشت که شرقیترین ضرابخانه های امپراتوری اسکندر در شوش و اکباتان (همدان) قرار داشته اند گفت : البته احتمال وجود ضرابخانه های ناشناختۀ شرقی تر را نمی توان انکار کرد ولی یک ضرابخانۀ رسمی طبعاً باید سکه هایی با جنس و کیفیت معیار و متناسب با سایر ضرابخانه ها فراوری میکرده است.

شواربی اضافه نمود: حال آنکه سکۀ مورد نظر نه از نظر جنس و نه از نظر سبک و کیفیت تصویر تناسبی با سکه های اصیل آن دوره ندارد و از سوی دیگر کشف این سکه در یک لایۀ آشفتۀ بسیار متأخرِ منسوب به دوران صدر اسلام و اواخر ساسانی تردید در اصالت این سکه را دوچندان می نماید.

او توضیح داد : از آنجا که این سکه از یک کاوش باستان شناختی به دست آمده است نمی توان آن را یک نمونۀ جعلی جدید تلقی کرد.