کتابی مرجع در زمینه ادبیات علمی تخیلی - مجله دور زمین

اما خودمانیم، در این حوزه کتاب هایی هم هستند سخت خوان، پژوهش خشک و بی حاصل یا وامدار نام رمانی پیروز یا نویسنده ای شاخص که درصدد فروش بیشتر است؛ اما غیر از آن کتاب هایی هم وجود دارند که در حیطه موضوع خود اولین هستند و از آن مهم تر آنقدر کامل و مجذوب نماینده و قدرتمندند که بعید است کتاب دیگری بعد خود داشته باشند که به گرد پایش برسد.

کتاب پژوهشی در ادبیات و اندیشه علمی تخیلی نمونه ای شاخص و بزرگ در این زمینه است. این کتاب حجیم و دقیق، به طور کامل به دنیای ادبیات ژانر می پردازد. کتابی که محمد قصاع نوشته است و به نظرم اگر او هیچ اثر دیگری نداشت وجود همین کتاب از این نویسنده، کافی بود تا دینی به ادبیات، بهتر است بگویم به ادبیات علمی تخیلی نداشته باشد.

این کتاب مرجع، پژوهشی جامع در زمینه ادبیات علمی تخیلی است و به تمام جنبه های این گونه مجذوب نماینده از ادبیات می پردازد. از تاریخ ادبیات علمی تخیلی در ایران و دنیا از ابتدا تا آثار روز گرفته و اقتباس های سینمایی و گونه شناسی این ژانر محبوب تا معرفی آثار ایرانی و تحلیل و آنالیز دقیق ساختار و سلول بنیادین داستان های علمی تخیلی، تنها بخشی از محتوا و سرفصل های این کتاب درجه یک است.

من در زمینه کاری خودم تنها بعضی از سرفصل های کتاب را خوانده ام. گونه شناسی در ادبیات علمی تخیلی برایم بسیار مجذوب نماینده بود. پس از نوشتن سه رمان در ادبیات علمی تخیلی، تجربه کردم که تمامی آثار در این حوزه را با نام علمی تخیلی یا ادبیات ژانر خطاب می نمایند؛ در حالی که براساس تفکیک و توضیحی که جناب قصاع در کتاب خود از زیرژانرهای متعدد این گونه از ادبیات آورده اند، معین است که هر اثر علمی تخیلی مختص به زیرژانر خود است و با همان عنوان خطاب می گردد. مثلا ادبیات رستاخیزی، ادبیات سفر در زمان، ادبیات سایبرپانک و تریلر و فانتزی. دلیل آن است که گستره ادبیات علمی تخیلی بسیار وسیع است و اغراق نیست اگر بگویم هر زیرژانر خود ژانر محسوب می گردد.

محمد قصاع در کتاب خود مثال های فراوانی از آثار هر زیرژانر می زند. می توان گفت مرجعی برای کتابشناسی در حوزه ادبیات علمی تخیلی محسوب می گردد؛ حتی در فصل های مربوط به سینما هم گویی فیلم شناس حرفه ای پژوهشی در باب سینمای علمی تخیلی انجام داده است.

بخش دیگری که در این کتاب درخور توجه است، آسیب شناسی این گونه ادبی در ایران است. آنالیز روند شکل گیری آثار علمی تخیلی تألیفی در ایران تا توجه به این گونه ادبی پرمخاطب به وسیله مخاطبان، ناشران و مسئولان فرهنگی طی دوره های مختلف ادبیات ایران است. این کتاب روایتی مجذوب نماینده و مستند از اولین قدم های ادبیات علمی تخیلی در کتاب فروشی ها با ترجمه آثار عمدتاً غربی تا اولین نویسنده های ایرانی که در این حوزه اقدام به تألیف کردند ارائه می دهد که بسیار خواندنی است.

و فصل های متعدد دیگر که هر یک به جنبه های مختلف ادبیات علمی تخیلی می پردازند که مطالعه آن در حالی که لذت بخش خواهد بود، از منظر پژوهشی کاری شاخص، ارزنده و بسیار سرپا است. کتاب پژوهشی در ادبیات و اندیشه علمی تخیلی در دو جلد و از سوی نشر باژ منتشر شده و حوزه پژوهش هنر بویژه پژوهش ادبی ایران را یک قدم به پیش برده است. همان طور که در ابتدای مطلب اشاره کردم مطالعه در حوزه جنبی رمان و ادبیات جلوه هایی دقیق تر و کامل تر از چگونگی شکل گیری ایده ها و داستان ها و آثار را برای مخاطبان روشن نموده و آنها با علم بیشتر و شناخت دقیق تر به انتخاب و مطالعه و آنالیز آثار موردعلاقه خود می پردازند. مخاطبان ادبیات علمی تخیلی قطعا با مطالعه کتاب پژوهشی در ادبیات و اندیشه علمی تخیلی اثر محمد قصاع با دنیای بزرگ تر و وسیع تر از آنچه از ژانر محبوب خود تصور می کردند روبرو خواهند شد و شگفت زده می شوند. البته مطالعه این کتاب نه فقط برای مخاطبان و علاقه مندان بلکه برای کارشناسان، استادان و صاحبان فن هم همین اثر را دارد. همان گونه که برای من به عنوان نویسنده در حوزه ادبیات علمی تخیلی همین تجربه شگفت را ایجاد کرد.

کتاب پژوهشی در ادبیات و اندیشه علمی تخیلی به طور فشرده به معرفی و آنالیز خرده فرهنگ و اندیشه علمی تخیلی می پردازد. شامل: تحلیل و نقد تعاریف علمی تخیلی، تاریخ تفضیلی و تاریخ تحلیلی ادبیات و اندیشه علمی تخیلی، تاریخ مختصر سینمای علمی تخیلی و لیست فیلم های سینمایی و تلویزیون برتر، آنالیز مختصر ظهور و رشد نقاشی، گرافیک و هنرهای علمی تخیلی، تأثیرات فرهنگی، علمی و اجتماعی علمی تخیلی، ادبیات و اندیشه علمی تخیلی در ایران، درون مایه ها، موضوعات داستانی و شاخه ها و زیرشاخه های علمی تخیلی، معرفی جوایز، انجمن های ادبی و سینمایی و... .

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران