استفاده از سیاست های انحصار چگونه به بهبود رشد و توسعه مالی یاری می نماید؟ - مجله دور زمین

جهت دریافت مشاوره خدمات هزینه چاپ بروشور از بهترین و مجربترین طراحان کشور همراه ما باشید. از طراحی تا چاپ بروشور های تبلیغاتی حرفه ای را با بهترین قیمت از ما بخواهید.

در گذشته، عموماً نظرات بر این بوده است که انحصار نقش مخربی بر شرایط اقتصادی کشورها دارد و کم نبوده اند نظریه پردازانی که حرکت به سوی حذف انحصار و ایجاد رقابت را از سیاست های مهم در تسهیل فعالیت های اقتصادی دانسته اند؛ اما ظهور نظریاتی دیگر، برداشت نوینی از انحصار را ارائه کرد که بر اساس آن، انحصار لزوماً یک ابزار مخرب نیست، بلکه می توان سیاست هایی را در جهت به کارگیری آن تنظیم کرد و از این طریق موجبات رونق صنایع، ارتقا صندلی دنیای و نهایتاً رشد و پیشرفت یک کشور را فراهم آورد.

به این منظور اولین گام، شناخت کامل شرایط اقتصادی و نقض های آن است. چراکه این شناخت، زمینه شناسایی اولویت ها و زمینه های اعمال انحصار را فراهم می آورد. در کشور ایران مطالعات نشان می دهد که بخش عظیمی از اقتصاد تحت کنترل همه جانبه و انحصار دولت است و حمایت های مختلف بخش دولتی از انحصارهای ایجاد شده، علی رغم ناکارآمدی آن ها و وجود قوانین ضد انحصار، ادامه دارد.

این شرایط علاوه بر اینکه حاکی از نادیده دریافت قوانین و عدم حمایت های لازم از بخش های مولد است، نشان می دهد که صندلی دولت و حدود عملکرد آن معین نیست. آیا دولت می تواند با رویکردهای سیاستی خود و به کارگیری ابزارهای انحصاری کارآمد، نقش مفیدی را ایفا کند؟ پاسخ مثبت است؛ و تجربه کشورهای مختلف دنیا در این حوزه، گواه درستی این پاسخ است.

مشاهده تاریخ توسعه کشورهایی چون کره جنوبی، چین، ژاپن و ... نمایانگر آن است که رشد بسیاری از صنایع و محصولات در گرو اعمال رویکردهای انحصاری بوده است. این کشورها با توجه به مبانی نظری مبتنی بر سود انحصاری، در برنامه های مختلف توسعه، انحصار صنایع خاص را مدنظر قرار دادند؛ همچنین با حمایت از تحقیق و توسعه و مالکیت های فکری، فعالیت هایی را در پیش گرفته اند که منجر به ارتقا شرایط داخلی و نیز افزایش توان رقابتی در سطح بین المللی شده است.

در خصوص کشور ایران، مشاهده شرایط موجود، نمایانگر نقش پررنگ بخش دولتی در اقتصاد است که آن را به یک اقتصاد رانتی و انحصاری تبدیل کرده و به موجب آن موجی از نگرش های منفی نسبت به انحصار و اثرات آن به جریان افتاده است، بااین وجود لازمه کشوری که با کمبود منابع سرمایه ای و فناوری پیشرفته روبرو است، دخالت مؤثر دولت در جهت تأمین منافع جامعه و ایجاد رشد و تقویت قدرت رقابت پذیری در سطح دنیای است.

با توجه به این موضوع ابتدا باید رویکردهای مختلف اعمال انحصار، منشأ و حوزه های عملکرد هر یک، مورد ارزیابی قرار گیرد؛ سپس در حوزه قوانین و مقررات بازنگری های اساسی صورت پذیرد، چراکه مطالعه اسناد و قوانین حوزه انحصار نشان می دهد که غالب آن ها یا بر ضد انحصار هستند و یا در صورت موافقت با انحصار، صندلی دقیق اختیارات بخش دولتی را معین نکرده اند.

همچنین در حوزه مالکیت فکری که امروزه یکی از عوامل پیشرفت جوامع تلقی می شوند، احتیاج به وجود قوانین کامل تری است که در آن حقوق تأمین اقتصادی و حمایت های سیاستی مدنظر قرار گیرد. همگام با این فرایند نیز رویکردهایی چون شناسایی و اولویت بندی صنایع و حوزه-های مولد، اعمال سیاست های تعرفه ای، اقتصادیاتی و تجاری کارآمد و شناسایی بازارهای خارجی و احتیاجهای آن ها، محورهایی است که با تکیه بر آن ها می توان سیاست ها و برنامه های هدفمندی را پایه ریزی کرد.

متن کامل بولتن بهمن 1398 مرکز پژوهش های اتاق ایران با عنوان انحصار؛ خوب یا بد؟ را اینجا مشاهده کنید.